Het Tabakhuis in Nijkerk

Historie in een modern jasje

Het Tabakhuis is een uniek pand in het centrum van Nijkerk. De historie van dit unieke gebouw gaat terug tot de 18e eeuw, toen het pand gebouwd is als Tabakspakhuis door de Joodse familie Italiaander. Na diverse omzwervingen werd het pand in 2010 aangekocht door FIER architecten en volledig gerestaureerd met als doel het historische pakhuis te behouden voor de toekomst. Op de dag van vandaag is het Tabakhuis de thuisbasis van drie bedrijven: Fier architecten, Draad en Anja Kroon Interior Designer. Daarnaast is het Tabakhuis te huur voor lezingen, cursussen, kookclinics en andere zakelijke activiteiten.

Het gemeentelijk monument Nieuwstraat 9 is waarschijnlijk in de eerste helft van de 18e eeuw als tabakspakhuis gebouwd door de Joodse familie Italiaander. Deze Serfardische koopliedenfamilie was ook eigenaar van het tegenoverliggende herenhuis ‘met de hoge stoep’ en een tabakspinnerij in dezelfde straat.

Na het overlijden van Rachel Rees, weduwe van Isaac Italiaander Mordechais, deden hun Amsterdamse erfgenamen in 1783 het tabakspakhuis en het herenhuis van de hand. De weduwe zelf had twee jaar eerder de tabakspinnerij op de hoek Nieuwstraat/Koetsendijk al verkocht.

In de 19e eeuw was het pakhuis Nieuwstraat 9 achtereenvolgens eigendom van de Amsterdamse koopman Jan Ancker en van de door onderlinge huwelijken verbonden families Prins en Mouw.

In de tweede helft van genoemde eeuw verhuurden de families Prins en Mouw het pakhuis voor een zacht prijsje aan het Algemeen werkfonds, ter exploitatie van een mattenfabriek. In deze fabriek werden in de wintermaanden kinderen uit hulpbehoevende Nijkerkse gezinnen aan het werk gezet.

De buren van de mattenfabriek klaagden in 1869 in een ingezonden brief in de Nijkerkse Courant over het luidkeels zingen door de kinderen van weinig stichtelijke liederen, met name in de ochtenduren.

Het bekende kinderwetje van Van Houten zou in 1874 ook in Nijkerk fabrieksarbeid door kinderen onder de 12 jaar verbieden. Het aantal in de mattenfabriek aan de Nieuwstraat tewerkgestelde kinderen tussen de 12 en 16 jaar nam de daarop volgende jaren geleidelijk af.

De familie Prins verkocht het pakhuis in 1905 aan graanhandelaar Antonie Meiling.

In de jaren ’30 verhuurde de familie Prins het Tabakhuis aan de wasmachinefabriek van Gerritsen & Vossegat (Gervos).

Het pakhuis brandde eind 1942 grotendeels uit maar werd in 1943/44 herbouwd. De vorm en voorgevel bleven daarbij authentiek, in de zijgevels werden grote betonnen kozijnen ingemetseld.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het pakhuis verhuurd aan de bedrijfskledingfabriek van de firma Kors & Moorman, die werk gaf aan ca. 60 Nijkerkse meisjes. Er werd in deze fabriek tot in de jaren’50 ook veel kleding gemaakt voor het leger, met name ‘voorden dienst in Indië’.

In 1975 installeerde een Nijkerkse kegelclub haar kegelbaan op de eerste verdieping van het pakhuis. Op de begane grond was het pakhuis in gebruik door drankengroothandel Boonen.

In 2007 is het pakhuis korte tijd in eigendom van de Woningstichting Nijkerk geweest.

Woningstichting Nijkerk heeft zelf geen plannen met het pand en verkoopt het pand door aan FIER architecten.  Zij hebben concrete plannen het pand te restaureren om zo het oude pakhuis voor tabak voor de toekomst te behouden. Vanaf dit moment ontstaat de huidige naamgeving ‘Tabakhuis’ welke verwijst naar de originele functie van het pand.

In 2011 is, naar ontwerp van 4D architecten, het pakhuis volledig gerestaureerd met als doel het historische pakhuis te behouden voor de toekomst. Een belangrijk uitgangspunt hierbij was het behoud van de karakteristieke industriële uitstraling.

In 2012 is het pand volledig gerestaureerd en wordt het Tabakhuis opgeleverd naar ontwerp van FIER architecten. Een belangrijk uitgangspunt voor de restauratie was het behoud van de karakteristieke industriële uitstraling. Op verschillende plaatsen in het pand is de geschiedenis bewust zichtbaar gehouden. Zo is bijvoorbeeld de gevel niet geheel opnieuw gevoegd omdat dit een ’te nette’ uitstraling zou opleveren. Binnen is gekozen om de karakteristieke lengte van het pand te behouden door lange zichtlijnen te introduceren.  De constructie is ook zoveel mogelijk in originele staat teruggebracht. Zo is één van de lange zijwanden geheel terug te herkennen als een massieve schoon metselwerk wand. De houten draagbalken, de houten kolommen en de vloerdelen zijn in originele toestand teruggebracht. Dit gehavende hout en de ruwe metselwerk wand staan in contrast met de nieuwe afwerking die bewust strak is gehouden. Door het contrast is het duidelijk wat nieuw is ingebracht en wat origineel is gebleven.

De nieuwe functie die het pand heeft gekregen is onderdak bieden aan diverse (creatieve) ondernemers. Daarnaast is er ook een multifunctionele ruimte in het pand genaamd de Tabakzaal. Deze ruimte biedt ruimte in het pand voor de gebruikers om elkaar te ontmoeten, maar wordt ook regelmatig verhuurt aan derden.

Met de intrede van Draad in het Tabakhuis is er nieuw leven gekomen in het monumentale pand aan de Nieuwstraat. Met karrenvrachten energie, vrolijkheid en vooral schitterende online producten dragen zij bij aan de prachtige combinatie van authenticiteit en moderne faciliteiten.

Het kantoor van Draad

Op 1 juni 2018 organiseerden de bewoners het allereerst Tabakhuis Festival. Een uniek event voor zakelijke relaties van de in het Tabakhuis gevestigde bedrijven. In en rond het Tabakhuis werd een bijzonder programma samengesteld met volop entertainment en vermaak, uiteraard voorzien van bijzondere hapjes en drankjes.